Eeuwenoud hout

Onlangs raakte ik aan de praat met een aannemer gespecialiseerd in de restauratie van oude houten constructies. Zelf heb ik altijd al het plan gehad rond mijn vijftigste ergens in Nederland een oud boerderijtje op te kopen en op te knappen. Om vervolgens op mijn oude dag lekker mijn eigen kaasjes te maken, dieren te houden en groenten en fruit te verbouwen. Ik hing dus aan de lippen van deze man toen hij vertelde welke problemen hij dagelijks op zijn werk ondervond. En welke technieken hij zoal toepaste om houten kapconstructies weer toekomstbestendig te maken.

Zo vertelde hij over een oude boerderij waarvan de oudste dakbalken gedateerd werden uit, houd je vast, de vijftiende eeuw! In de loop der eeuwen waren sommige balken al vervangen, maar het is natuurlijk ontzettend bijzonder als een aantal dakbalken van meer dan vijfhonderd jaar oud in je constructie hebt zitten. Als vakman herkende hij deze meteen aan de dikte, de irregulariteit en aan de markering die destijds bij de bouw in het hout was gesneden, om te duiden waar de balk in de constructie bedoeld was. ‘

Open en bloot

Deze balken trof hij echter aan in een boerderij die slecht onderhouden was. Door een storm ergens in de jaren tachtig was een groot deel van het dak ingestort en daardoor lag vrijwel de hele houtconstructie al jaren bloot. Onbeschermd tegen de regen. En zoals je misschien wel weet, water is de grootste vijand van hout… Met name de knopen in de constructie, dus de verbindingen waar verschillende houtdelen samenkomen, waren er slecht aan toe. In de naden tussen deze planken was vaak water blijven liggen, wat in de wintermaanden kan bevriezen en daardoor uitzet. Langzamerhand waren de naden dus uitgeslepen tot holtes in de constructie, juist op een punt dat veel sterkte moet hebben om de boel bij elkaar te houden. Daarnaast hadden diverse insectensoorten zich tegoed gedaan aan de houten balk waardoor er veel houtrot in zat.

De oplossing?

Eigenlijk zou je de balken moeten vervangen om de veiligheid van het pand te garanderen. Maar je kan je voorstellen dat het liefst die historische balken opnieuw gebruikt zouden worden. Niet alleen voor de historische waarde van de balken zelf, ook om de samenhang in het algehele beeld van de constructie te bewaren. Er werd daarom gekozen voor een schijnconstructie. Uit de bovenkant van de balk werd een stuk gezaagd, waardoor een soort U-vorm ontstond. In de balk werd er een stalen profiel geplaatst. Dit stalen profiel werd vervolgens ingepakt met epoxy lijm, zodat het hout nog steeds wat kan werken ten opzichte van het staal. Ook de knooppunten werden gereconstrueerd uit epoxy. Zo bleef het aanzicht van de balk gelijk, maar de dragende kracht zit in een hele nieuwe, onzichtbare constructie. Geniaal, niet?